Ülkemizde Türkiye İstatistik Kurumu ekonomi verilerini yayınladığı zaman klasik bir eleştiri derhal yapılır. Siz verileri eleştirenlere ne kadar mantıklı ikazlar yapıp “Tahmin zor iştir, verilere güven kardeşim” deseniz de kimseyi inandıramazsınız. Bizim vatandaşlar sadece bir tek ekonomik ve finansal konuda size inanırlar; geleceğe dönük döviz kurlarını sordukları zaman…

The Economist Dergisi, ABD ekonomik verilerini incelemiş. Geçtiğimiz 2014 Ocak-Mart ayında ABD ilk çeyrekte çok soğuk bir kış yaşamış ve insanlar evlerinde kalıp alışveriş yapamamışlar. ABD Ekonomik Analiz Bürosu adlı Kamu Kuruluşu, (BEA) bu 2014 ilk çeyreği için bir evvelki yıla göre yüzde 0.1 artış tahmini yapmış. Bir sonraki ikinci tahmin ise yüzde 1 civarında,  azalma yani düşüş içermiş. Ama üçüncü ve nihai tahmin geldiğinde büyüme eksi 2.9 yani yüksek daralma yaşamış.

Tabii istatistik metotları ve değerleri her yıl revize de edilir. Örneğin ABD yetkilileri 2012-2014 arasını sonradan incelediklerinde ABD’nin daha evvelden düşünülenden çok daha az büyüdüğünü keşfetmişler. Yani istatistiklerinden 70 milyar dolar azaltma yapılması gerekmiş. Bu rakam da Sri Lanka’nın toplam GSYİH’sı kadarmış. Ama bu değişmeyi de pek kimse incelememiş çünkü insanları ve şirketleri etkileyen ve politikacıların önlemlerini de harekete geçiren ilk önce yayınlanan ilk tahminlermiş.

Fakat güvenilirlik ile gidişatı erken tespit bir arada pek kolay değil. ABD’de ilk tahmin incelenen çeyrek süresinin bitiminden bir ay sonra ilan ediliyor. Tabii tüm veriler o anda ortada yok. İkinci ve üçüncü sonraki ve nihai tahminler birer aylık ara ile arkadan geliyor. Yani tahmin çoklukla geçmiş trend tahminleri gibi eksik veri ile yapılıyor. Örneğin Avustralya İstatistik Bürosu üç ay bekliyor ve ancak üç ay sonra ilk sayıları yayınlıyor, bu nedenle de sık sık tahmin değiştirme gerekmiyor. Ama o zaman da işe yaramaz diye düşünülüyor.

DEVLET İSTATİSTİK ENSTİTÜSÜ’NÜ HIRPALAMAYIN

Bir araştırmada OECD çalışanı J. Zwijnenburg 18 zengin ülke için 1994-2003 arasında ekonomik verileri incelemiş. Diğer ülkelerin tahminleri genelde sonradan daha düşük düzeye revize edilirken, ABD ilk tahminleri ise genelde zaman içinde sonra gerçekleşenden daha yüksek bulunmuş.

ABD tahminleri Kanada ve İspanya’dan daha yüksek ve Finlandiya, Japonya ve Norveç’ten oldukça daha alçak çıkmış. ABD’nin Ekonomik Analiz Bürosu son dönemde de geçmişten oldukça daha fazla yanılır hale gelmiş.

1993-2013 arasında ilk yapılan çeyreklik GSYİH tahmini ile üçüncü tahmin arasında önceleri sadece ortalama yüzde 0.6 fark varken, 2014 yılı başından sonra yanılma ortalama yüzde 1.3 yani daha fazla yanılma düzeyine çıkmış. Yukarıda sunulan türde araştırmalar arttıkça ABD de daha fazla veriye dayanan tahmin yaklaşımları üretmeye başlamış.

Yani kendi ülkenizin Devlet İstatistik Enstitüsü’nü hırpalamayın, onlar da uluslararası düzeyde ve daha güvenilir tahminler yapabilmek için veri toplama ve değerlendirme sürecini sürekli geliştiriyorlar.