Rapora göre kızlar haftalık olarak ortalama 71 TL harçlık alırken, erkekler ortalama olarak 67 TL harçlık aldı. Manibux kullanıcılarının ortalama yaşı ise 12.5. Paylaşılan bilgilere göre 2020 yılında gerçekleşen tüm harcamaların yüzde 55'i online harcama olarak gerçekleşti. Meraklısı için 2019 yılında tüm harcamaların sadece yüzde 32'sinin online olarak kayıtlara geçmişti.

E-ticaret kullanımı 4 kat arttı

Alınan harçlıklara göre yaş dağılımına bakıldığında en yüksek harçlığı ortalama 102 TL ile 17 yaşındaki kullanıcıların almış olması dikkat çekiyor. Kızlara bakıldığında ise alınan harçlıkların en çok giyim - aksesuar, kitap - kırtasiye, yeme - içme ve oyun - eğlence alanları için harcandığı görülüyor.

Erkeklerde ise bekleneceği üzere oyun ve eğlence en başta tercih ediliyor. Onu yeme - içme, giyim - aksesuar ve kitap – kırtasiye için yapılan harcamalar takip ediyor.

Pandemiyle beraber e-ticaret kullanımı da 18 yaş altı çocuklarda 4 kat artmış gözüküyor. Bununla beraber önceki yıllarda alışveriş merkezleri harcama yapılan yerler listesinde ilk sırada yer alıyor.

Harçlığın da şekli değişti

Rapora göre harçlıkların yüzde 35'i biriktiriliyor. 2020 yılında düzenli harçlık ödemeleri artarken anlık olarak gönderilen harçlık miktarı ise düşüş söz konusu. Rapora göre bu dönemde özellikle doğum günü, yılbaşı ve bayram gibi zamanlarda WhatsApp ile harçlık isteme ile uzak akrabalardan harçlık yüklenmesi oranları yüzde 50 gibi bir oranda artış göstermiş durumda.

"Çocuğunuzun üç kumbarası olsun"

Finansal Okuryazarlık Girişimcisi, Moneye ve Para Durumu Kurucusu Özlem Denizmen, konuyla ilgili özgürlüğün istediğin yöne uçabilmek, finansal özgürlüğün ise bunu kişinin kendine ait kanatlaryla yapabilmek olduğunu söylerken, finansal özgür çocuklar için onlara parayı öğretmenin gereğine vurgu yapıyor. Bunun en iyi yolu ise tabii ki harçlık eğitimi olduğunu söyleyen Denizmen, çocuklarda finansal okuryazarlık adımlarını şöyle sıralıyor:

● 7-13 yaş arası haftalık, 14-18 yaş arası aylık verin. Çocuklar elindeki parayı belli bir zaman içerisinde yönetmeyi öğrensin.

● Harçlık parmak izi gibidir. Ailenin değerleri, bütçesi ve sosyal çevreye göre değişir.

● Çocuğunuzun birikim, harcama ve paylaşma için üç kumbarası olsun.

● Bir şey almak istediğinde kendine 10 saniye 'istek mi, ihtiyaç mı?' diye sorsun.

● 'Paramız yok' demeyin, planımızda 'yok' deyin. Hem endişelenmez hem 'plan' diye bir kavram öğrenir.

● 14 yaşı geçince yatırım ile tanışsın. Bunu bir araştırma aktivitesi yapabilirsiniz.

● Helikopter aile olmayın. Çocuğunuza verebileceğiniz en güzel hediye uçacak iki kanattır.

● Örnek olun. Para ilk olarak evde öğrenilir, çocuklar duyduklarını değil, gördüklerini uygular.

Oyun, uygulamalar, kitap ve dışarıdan yeme içmenin çocukların başlıca harcama alanları olduğunu söyleyen Denizmen, "Çocuklar yeniliklere hızlıca adapte oluyor, dijital paraya ihtiyaç duyuyor çünkü oyunlarda arkadaşlarıyla yarışabilmek için oyunlara para yatırıp yükselmeye çalışıyor. Örneğin ben oturup çocuklarımın ne oyun oynadığını anladım, tavsiye ederim. Oyuna gidecek parayı da onların harçlıklarına dahil ettim" diyor.

Finansal okuryazarlık şart

Parasını Yöneten Çocuklar kitabının yazarı Özlem Özyurt ise çocukların parayla doğru ilişki kurmasının; paranın yaşamımızdaki anlamını kavramaları, ilerleyen dönemde kendi finansal durumlarını yönetebilme özgüveni ve becerisini kazanmaları, paranın kullanımı ve yönetimi hakkında bilgiyle değerlendirme yaparak etkili kararlar almaları için temel oluşturması anlamına geldiğini belirtiyor. "Çocuklarımızla ve öğrencilerimizle para konuşmayı çok da sevmeyen bir toplum olduğumuzu düşünüyorum. Çocuklar için dünyadaki bütün para sadece 1.000 TL olabilir. Çünkü onlar için gerçek hayatta maaşlar ne kadar, bir araba kaça alınıyor, ev kirası ve faturalar ne kadar belli değildir. Ailelerin genelde ihmal ettiği bir kavramdır para..." diyen Özyurt, oysaki finansal okuryazarlığın; okuma yazma, matematik, tuvalet eğitimi gibi vazgeçilmez bir eğitim olması gerektiğinin altını çiziyor.

"Para yönetimi çocukluktan başlamalı"

Öyle bir dönemde yaşıyoruz ki, günümüzün dalgalı ekonomisinde ayakta kalmanın tek yolu finansal okuryazarlık konusunda bilgi sahibi olmaktan geçiyor. Çocukluk döneminde edinilen kişisel finans ve para yönetimi bilgisi; ilerleyen zamanda kişinin hayat kalitesini, mutluluğunu ve refahını belirlemede rol oynuyor. İşte çocuklarımız böyle bir dönemin içine doğdu. Bu nedenle de finansal okuryazarlık eğitiminin onların seviyesine indirgeyerek yürütmek hepimizin başlıca görevi haline geliyor.

Doyum ve tatmin korelasyonu

Pandeminin ailelerin çocuklarını gözlemlemeleri için çok daha geniş bir perspektif sunduğunu ifade eden Uzman Klinik Psikolog Pelin Hazer ise çocuklarını yeterince iyi gözlemleyen ebeveynlerin çocuklarının ihtiyaçlarını daha rahat gözlemleyebileceklerini aktarıyor. "Belki çocukla beraber çocuğun oyuncaklarının bir listesi yapılabilir ve 10 tane oyuncak arabası varsa neden bir taneye daha ihtiyaç duyduğu konusunda konuşulabilir. Doyum ve tatmin ilişkisi bu konuda önem arz eder" diyen Hazer, çocukla baş başa vakit geçirmekte zorlanan ailelerin pandemi dönemiyle bu alışverişleri yaparak farklı bir iletişim dili oluşturmaya başladılarsa da, alınacak şeylerin ne zaman alınacağı, miktarı, limiti her zaman ebeveynde olması gerektiğini hatırlatıyor.

"Yaklaşık 3 yaştan itibaren sayılar kavramı da işin içine girince, para çocuklar açısından daha somut bir kavram haline gelir. Bu paranın nasıl ve ne şekilde kullanıldığını da çocuk gözlem yoluyla öğrenir. Bazı ülkelerde finansal okuryazarlık okul müfredatında yer alıyor. Ailenin ekonomik durumu iyi olsa bile çocuğa bu konuda kısıtlama getirmeyen, kaynakları sonsuz gibi gösteren ailelerin çocuklarında biz uzmanlar; yoğun olarak tatminsizlik görmekteyiz."

Kumbaranın da dijitali makbul

Klasik kumbaralarını akıllandıran İş Bankası da eskinin alışkanlıklarıyla yeni dijital trendleri birleştirmesiyle öne çıkıyor. 18 yaşından küçük çocuklara ait bir Vadesiz TL hesabı ve Vadeli Kumbara Hesabı'na bağlı olarak çalışan Dijital Kumbara'ya Bluetooth özelliği açık olan bir akıllı cep telefonundan İşCep içerisindeki 'Dijital Kumbara' menüsü aracılığıyla kolayca para gönderilebiliyor. Dijital Kumbara'ya gönderilen tutarlar, çocuğun Vadeli Kumbara Hesabı'nda değerlendiriliyor.

Dijital Kumbara'ya ait ekranda;

* Transfer edilen tutar

* Gönderici tarafından yazılan mesaj

* Çocuğa ait Vadesiz Hesap ile Vadeli Kumbara Hesabı'nın toplam bakiyesi

* Birikim için hedeflenen tutar ve bu hedefe yaklaşma oranı görüntülenebiliyor.

Anahtar kelimeler: harçlık, manibux, manibux 2020 harçlık raporu, rapor, e-ticaret, online harcama, finansal okuryazarlık, parasını yöneten çocuklar, kitap