Tekstil ve hazır giyim; su ve enerji tüketimi, karbon salımı ile endüstriyel atık vb. çevresel etkiler kapsamında ekosistemi en çok etkileyen sektörler arasında yer alıyor. Son dönemlerde sürdürülebilirlik ve çevresel etkilerin yönetimi konularında önemli bir araç olarak öne çıkan Dijital Ürün Pasaportu (Digital Product Passport-DPP), hazır giyim ve tekstil sektörüne önemli avantajlar sağlayacak bir yenilik... DPP; bir ürünün tasarımından üretimine, kullanımından bakımına ve son olarak imha veya geri dönüşümüne kadar tüm aşamalarını kapsayan dijital bir belge... ESG (Çevresel, Sosyal ve Kurumsal Yönetim) kapsamında, 'Avrupa Birliği'nde Sürdürülebilir Ürünler İçin Eko-tasarım Yönetmeliği Regülasyonu' ve bu regülasyonun en önemli aracı olarak DPP, önümüzdeki dönemde farklı sektörler için zorunlu hale getirilecek. Hazır giyimdeki bu dönüşüm süreci hakkında Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) ve İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Mustafa Gültepe ve İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Öksüz ile konuştuk. Döngüsel ekonomi ve sürdürülebilirlik stratejileri çerçevesinde Dijital Ürün Pasaportu'nun Türkiye hazır giyim ihracatına nasıl bir ivme getireceğini analiz ettik.

DPP NASIL BİR DÖNÜŞÜM SAĞLAYACAK?

1-Güvenli kayıt: DPP, ürünün yaşam döngüsü boyunca meydana gelen olayları, işlemleri ve sürdürülebilirlikle ilgili verileri güvenli bir şekilde kaydediyor ve bu sayede şirketlerin çevresel etkilerini minimize etmelerine ve bilinçli kararlar almalarına olanak tanıyor.

2-Şeffaflık ve hesap verilebilirlik: 'Hızlı moda' kavramının etkisiyle gündeme gelen DPP'nin hazır giyim sektöründe kullanılması, tedarik zincirinde şeffaflık ve hesap verebilirlik sağlayacak.

3-Bilinçli alışveriş: DPP gelecekte, daha yaygın hale gelerek tüketicilerin daha bilinçli alışveriş yapmalarına ve markaların daha sürdürülebilir üretim uygulamalarına geçiş yapmalarına yardımcı olacak. Bu da hem çevresel hem de sosyal açıdan daha sürdürülebilir bir hazır giyim endüstrisinin oluşturulmasına katkı sunacak.

DPP NELERİ KAPSIYOR?

Ürün tanımlama bilgileri: Ürünün türü, modeli, üretim tarihi ve seri numarası gibi temel bilgiler.

Malzeme bileşimi: Ürünün yapımında kullanılan malzemelerin listesi ve oranları.

Çevresel ayak izi: Ürünün üretiminden kullanımına ve atık yönetimine kadar olan süreçteki çevresel etkileri, enerji tüketimi ve karbon ayak izi.

Geri dönüşüm ve bertaraf bilgileri: Ürünün geri dönüştürülebilirliği, yeniden kullanım imkanları ve bertaraf yöntemleri hakkında bilgiler.

Tedarik zinciri bilgileri: Ürünün tedarik zincirindeki her adımında üreticiler ve tedarikçiler hakkında bilgiler.

Onarım ve bakım bilgileri: Ürünün nasıl tamir edileceği, bakım gereksinimleri ve yedek parça bilgileri.

Uyumluluk ve sertifikalar: Ürünün uyduğu standartlar, sertifikalar ve yasal uyumluluk.

"2027'DE KULLANIMA HAZIR HALE GELECEK"

DPP ile ürünlerin sürdürülebilirliğini, döngüselliğini ve yasal uyumunu desteklemek için gerekli tüm bilgilerin dijital pasaportta toplanacağını belirten Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) ve İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Mustafa Gültepe, mevzuat altyapısı ile ilgili çalışmaların 2026 sonunda tamamlanacağını aktarıyor. İlk DPP'nin 2027'de kullanıma hazır hale geleceğini, elektrikli araçlar için bataryalar, tekstil ürünleri ve mobilya gibi yüksek etkili kategoriler için planlanacağını vurguluyor.

HANGİ BİLGİLER YER ALACAK?

Mevzuat hazırlıkları henüz tamamlanmasa da pasaportta yer alacak bilgilerin genel hatlarıyla belli olduğunu belirten Gültepe, "DPP'de ilk olarak pasaportun kendisi hakkında kısa bir bilgilendirme yapılacak. Ürünün montajı, bakımı, tamiri, ömrünü tamamladığında geri dönüşümü ve elden çıkarılması gibi konularda gerekli bilgiler yer alacak. Ürününün yaşam döngüsünde kullanılan tüm materyallerin takibine imkan verecek bilgiler de yer alacak. Ancak her bilgi herkese açık olmayacak. Bazı bilgiler nihai tüketiciye, bazıları kamu kurumlarına, bazıları ise tedarik zincirindeki üreticiler ve geri dönüşümcülere açık olacak" yorumunda bulunuyor. AB'de DPP mevzuatının altyapısının, 'Döngüsel Ekonomi İçin Ürün Verilerinin Paydaşlara Özel Paylaşımına Yönelik Standartlara Dayalı Dijital Ürün Pasaportu İçin Ortak Girişim' (CIRPASS) adlı inisiyatif tarafından geliştirildiğini belirten Gültepe, İHKİB'in de bu projede tekstil ve hazır giyim sektöründe kurulan çalışma grubunda yer aldığını ifade ediyor.

MEVZUATIN ALTYAPISI HAZIRLANIYOR

Gültepe, CIRPASS'ın ilk dönem çalışmalarının Mart 2024'te tamamlandığını, bu süreçte mevcut modellerin analiz edilerek sürdürülebilir ürün düzenlemelerine uygun DPP'lerin geliştirilmesi için altyapı ve uygulama rehberinin oluşturulduğuna dikkat çekiyor. "Mayıs 2024'te başlayan ikinci dönemde pilot uygulamalar devreye girecek ve Nisan 2027'ye kadar devam edecek. Bu süreçte DPP'nin farklı sektörlerde benimsenmesi sağlanacak" diyen Gültepe, DPP'nin uluslararası standartlara uyumu ve sistemin desteklediği teknolojilerle entegrasyonu üzerinde çalışmalar yapıldığını belirterek "2026'da yürürlüğe girecek mevzuat için önemli bir altlık oluşturuluyor" açıklamasında bulunuyor.