Kredi riski nedir sorusuna ise kısaca, finansal ihtiyaçları karşılamak için bankalar tarafından verilen kredilerin geri ödenmesine yönelik yapılan analizler şeklinde cevap verebiliriz. Aslında kredi riski, borçlunun borcunu ödememe olasılığı üzerine kurulu bir analiz sistemidir de diyebiliriz.

Risk olasılıkları çeşitli parametrelere göre hesaplanır. Bu parametreler ve oranlar kredi verecek kuruma göre değişse de genel olarak dikkat edilen belli başlı bazı noktalar vardır. Kişilerin ve kurumların finansal sicilini ortaya koyan verilerle risk hesaplaması yapılır. Finansal sicili ortaya koyan verilerin her türlü finansal hareketi kapsar. Daha önce alınmış borçlar ve ödeme bilgileri, kredi kartı kullanımları gibi tüm finansal hareketlerin analizleri sonucunda risk tablosu ortaya çıkar. Limit izleme ve puanlama gibi yöntemlerle de finansal analizler yapmak mümkündür. Kredi risk yönetimi, kredi verenlerin borçluların geri ödeme performansını değerlendirerek önlemler almasını sağlarken bankalar da borcun geri ödenmemesi riskini hesaplayarak kredi vermemeye karar verebilir.

Ancak unutulmamalıdır ki kredi riskini oluşturan veriler tek bir bankadan alınmaz. Tüm bankalardaki finansal hareketlerin takip edilmesiyle elde edilen verilerdir. Tüm bankaların verilerinin dinamik olarak dolaşımda olduğu bir finansal havuz vardır. Bu havuzda kişilerin ve kurumların finansal hareketlerinin verileri bulunur.

Günümüzde finansal hareketleri takip etmek çok daha kolay ve çok daha hızlı şekilde uygulanabilir. Kredi geçmişiyle ilgili veriler borç talep edenlerin kredi itibarını belirlemeye olanak tanır. Kredi itibarı kredi puanı, geri ödeme geçmişi gibi verilere göre belirlenen bir analiz raporu sunar. Bankalar kredi talep eden kişi ve kurumların kredi itibarını kontrol ederek kredi riskini öngörebilir. Kredi riskinin hesaplanması kredi talep edenlerin ne kadar kredi alabileceğini de belirleyebilir. Ödeme gücünü ortaya koyan kredi riski sayesinde kime ne kadar kredi verilebileceği hesaplanabilir.

Kredi riski analizlerinde çok çeşitli veriler kullanılır. Örneğin, bir kişinin kredi kartı kullanımındaki davranışları ya da bir işletmenin iflas etme ihtimali gibi verilerden yararlanmak mümkündür. Borç-gelir oranı kredi riskini belirlemede önemli faktörlerden birisidir. Aylık toplam borcun brüt aylık gelire bölünmesiyle hesaplanan borç-gelir oranı borç ödeme performansı konusunda oldukça etkili veriler sunar. Kredi riskinin doğru hesaplanması ve analizlerin en iyi şekilde yorumlanması olası zararlar konusunda önlem alma olanakları sunar.

KREDİ RİSKİ BANKALAR İÇİN NEDEN ÖNEMLİDİR?

Bankalar finansal ihtiyaçların karşılanması için kişi ve kurumlara çeşitli krediler verebilir. Verilen kredilerin geri ödenmemesi bankaların zarara girmesine ve hatta itibar kaybetmesine dahi neden olabilir.

Kredi riskinin analiz edilmesi ve değerlendirilmesi bankalara birçok açıdan avantaj sağlar. Kredi riski analizleri sayesinde bankalar kredileri geri ödemede sorun yaşayacak kişi ve kurumlara kredi vermemeyi tercih edebilir. Kredi talep edenlerin aldıkları kredileri geri ödeyip ödeyemeyeceğini hesaplayarak kredi riski yönetimini planlayabilirler. Bankaların kredi verirken kendi öz kaynaklarını güvence altına almaları gerekir. Geri ödenmeyen krediler bankaların öz kaynaklarının gereksiz yere tükenmesine neden olur.

Kredi riskini değerlendirmek bankaların kredi verme ve kredileri yönetme konusunda ihtiyaç duydukları verilere ulaşmasını da sağlar. Bankalar kredi risk yönetiminde tanımlama, belirleme, ölçüm, izleme, kontrol gibi yöntemler kullanılır. Bu yöntemler sayesinde kredi risk yönetiminin en iyi şekilde planlanması sağlanabilir. Kredi riski analizlerinin yapılması bankanın olası finansal zararlardan korunması için gereklidir.

Optimal sermaye dağılımının sağlanabilmesi için kredi risk yönetiminin planlanmasına önem verilmelidir. Bankalar getirileri maksimize etmek ve zararları minimize etmek için kredi risk yönetiminden yararlanır. Kredi riski ölçümlerinde çeşitli modeller kullanılır. Her bankanın kendi içsel sermaye analizlerine göre uygulayacağı risk yönetim modeli değişebilir. Ekspertiz modelleri, derecelendirme sistemleri, kredi stoklama modelleri, makine öğrenme teknikleri gibi alternatif kredi riski ölçüm yöntemlerini tercih etmek mümkündür. Birçok banka bu yöntemlerin bileşiminden oluşan çok yönlü ölçüm sistemleri kullanılır. Risk yönetiminde kullanılan teknikler ve yöntemler ne kadar başarılı olursa risk hesaplanması da o kadar doğru yapılabilir.

Kredi riskinin azaltılmasına yönelik çalışmalar temelde ölçüm verilerine dayanır. Kredi riskinin en aza indirilmesi için verilerin en iyi şekilde değerlendirilmesi gerekir. Bankalar kredi risklerinin azaltılmasına yönelik çalışmalar yaparak piyasa dengesini korumaya da yardımcı olur. Kredilerin ödenmemesi bankaların finansal sağlığını, kar elde etme başarılarını ve banka itibarlarını olumsuz etkiler. Bankaları bu sorunlardan kurtarmaya yönelik çalışmaların tümü kredi riski yönetimiyle bağlantılı çalışmalardır. Kredi risk yönetimi bankaların finansal kayıplardan korunmasında önemli bir rol oynar.

KREDİ RİSKİ HESAPLAMASI NASIL YAPILIR?

Kredi riski hesaplamasında kullanılan bazı parametreler vardır. Beklenen ve beklenmeyen kayıp durumlarına temerrüt adı verilir ve temerrüt bu parametrelerden biri olarak kullanılır. Sermaye, rating derece değişimleri, olası risklere göre hesaplanan performans değerlendirmeleri ve geri kurtarma gibi parametreler kredi riski hesaplamasında kullanılan parametrelerdir.

Kredi riski hesaplanırken kullanılan derecelendirme sistemleri, her bir varlık sınıfı için ayrı analiz olanakları sunar. Sonucun doğru olması açısından kredi riski hesaplanırken çeşitli modeller ve doğrulama testleri bir arada kullanılabilir. Bunlar içerisinde geleneksel yöntemler olduğu gibi yenilikçi yöntemler de vardır. Hesaplama metotları esnek olarak kullanılarak gerekli analiz sonuçlarına ulaşılabilir. Kredi risk hesaplamasında dış derecelendirme kredi notlandırma şeklinde yapılır. Kredileri geri ödeme kapasitesini belirlemek için derecelendirme sistemine başvurulur. Derecelendirmede not verilerek değerin tespit edilmesi sağlanır. Derecelendirme kapsamına alınan menkul kıymetler şunlardır;

* Yatırım fonları

* Uzun vadesi olan borçlar

* Kamu kâğıtları

* Mevduat sertifikaları

* Menkul kıymet yatırım fonları

* Oydan yoksun olan hisse senetleri

* Sigorta şirketlerinin hasar ödeme kabiliyetleri

Bankalar kredi riski hesaplaması yaparken çeşitli kuruluşların veri analizlerinden de faydalanabilir. Derecelendirme firmaları, tarafsız değerlendirme yapan firmalar olup borç ödeme gücünü derecelendirebilir. Bağımsız derecelendirme kuruluşlarının sağladığı veriler kredi riski hesaplanmasında kullanılan en önemli verilerdir. Bireysel olduğu kadar kurumsal olarak da derecelendirmeler yapılır. Bu şekilde de bir şirketin ya da bir bireyin kredi derecelendirmesi çok yönlü analizler sonucunda elde edilir.

Kredi risk analizleri, dinamik sistemler olarak güncel değişikliklere de uğrar. Bankalar kredi risk hesaplamaları yaparken güncel değişimlere dikkat eder. Finansal hareketler sürekli değişim halinde olduğundan hesaplamalar da dinamik olarak planlanır. Kredi risk ölçümlerinde kullanılan geleneksel yöntemler şunlardır;

* Kredi skorlama modelleri

* Derecelendirme sistemleri

* Ekspertiz modelleri

* Makine öğrenmesi teknikleri

Kredi kararına ulaşmak için incelenebilecek bazı faktörler vardır. Geri ödeme geçmişi, öz sermaye ve kaldıraç oranı, ödeme kapasitesi, teminat ve ekonomik koşullar bu faktörler arasında yer alır. Bankaların kredi risk hesaplaması yaparken uygulayacağı yöntemler, teknikler, veri analiz raporları birbirinden farklı olabilir. Uygulanan hesaplama metotları farklı olsa da temel amaç borç talep den kişi ya da kuruluşun risk faktörlerini analiz etmektir.

KREDİ RİSKİ YÖNETİMİ

Kredi risk yönetimi bankaların çeşitli teknikler, derecelendirme sistemleri, analizler kullanarak kredi riskini belirlemesi ve buna yönelik önlemler almasını kapsar. Kredi risk yönetimi veri analizleri sonucunda elde edilen raporların değerlendirilmesi ve değerlendirmelere göre kredi yönetiminin planlanmasını sağlar. Her bankanın kredi risk yönetimi için kullandığı yöntemler ve uygulamalar farklı olabilir. Kredi risk yönetiminin en iyi şekilde yapılması için kredi risk hesaplama ölçümlerinin düzenli olarak uygulanması gerekir. Kredi risk yönetimin belli aşamaları vardır.

* Karşılaşılan riskin niteliğinin belirlenmesi

* Riskin standart hesaplama yöntemleri ile ölçülmesi

* Riskin kontrolünü sağlayacak genel prensiplerin uygulanması

* Risk kontrolü uygulamalarının izlenmesi

Kredi risk yönetiminde risk-getiri ilişkisi ölçülerek sermaye ile ilişkilendirilir. Sayısal ölçümler analiz edilerek risk istatistikleri çıkarılır. Potansiyel kayıpları sınırlamak için kredi risk yönetimi çok yönlü analizlerle yapılır. Analiz verileri ışığında kredi risk azaltımı yapmak için stratejiler geliştirilir.

Kredi risk yönetimindeki amaç risk almamak değildir. Amaç en az risk ile en iyi sonuçlara ulaşılmasıdır. Farklı kredi seçenekleri doğaları gereği farklı riskler içerirler. Bankalar da bu riskleri yönetmek için oldukça farklı yöntemler kullanılır. Kredi riski azaltma teknikleri arasında garanti ve kredi türevleri yanı sıra teminatlar ve bilanço içi netleşme anlaşmaları yer alır.

Kredi risk değerlendirmelerine göre bankalar risk azaltma teknikleri uygulayabilir. Bankaların teminat alması uygulanan en yaygın risk azaltma yöntemlerinden biridir. Banka kredi verirken kredi talebinde bulunan kişi ya da kuruluştan teminat talep edebilir. Böylece banka kendini güvence altına almış olur. Kredi risk yönetiminde ölçümler kullanıldığı gibi geriye dönük testler de kullanılır. Kredi risk yönetiminin test edilmesini sağlayan bu teknikler şunlardır;

* Yönetim kontrolü ve raporlanması

* Duyarlılık analizi

* Stres testleri

Testlerle birlikte risk yönetiminde kredi riskinin izlenmesi yöntemleri de kullanılır. Belirli aralıklarla krediler izlenerek dinamik değişimler gözlenebilir. Kredi risk yönetimi ölçümler, analizler, raporlamalar, takip, kontrol gibi çok yönlü sistemlerle planlanır. Bankalar için kredi risk yönetimi oldukça önemli bir konudur.

KREDİ RİSKİ YÖNETİMİNİN ZORLUKLARI

Kredi riski yönetimi dinamik ve değişmekte olan bir kavramdır. Bankaların kredi riski yönetimlerini kurgularken güncel verilerden yararlanmaları gerekir. Kredi risk yönetimini planlamak ve düzenli olarak kontrol etmek zor olabilir. İç denetimin sürekli işlevsel olması önemlidir. Bankaların kredi riski yönetiminde kullanabilecekleri en önemli enstrüman veri analizidir. Veri analizlerinin doğru şekilde yapılabilmesi için çeşitli kaynaklardan faydalanılmalıdır.

Kredi analizleri oldukça karmaşık süreçler olabilir bu sebeple de bankalar kredi riski yönetimi için ayrı bir organizasyon oluşturmak zorundadır. Bu alanda uzman kişilerin çalıştığı risk yönetim organizasyonu en ufak bir aksamada çok yanlış sonuçlar elde edilmesine yol açabilir.

Kredi risk yönetiminin zorluklarından biri de ölçümler konusunda uygulanan modellerdir. Teknik olarak farklı modeller kullanmak mümkündür. Ülke kapsamında ve global olarak kredi risk yönetimi uygulamaları için talep edilen yasal düzenlemeler de vardır. Global olarak değişen düzenlemelerin yerel uygulamalarda güncellenmesi gerekir.

Ölçüm metotları kullanılırken, değerlendirmeler yapılırken uyulması gereken kurallar olduğunu unutmamak da gerekir. Kredi risk yönetiminde karşılaşılabilecek bazı sorunlar şunlardır;

* Doğru verilere doğru zamanda ulaşamamanın yarattığı sorunlar

* Bankaya özel risk modelleme çerçevesi kurgulayamamak

* Sürekli yeniden çalışma sorunu nedeniyle tekrar karmaşası

* Yetersiz risk araçlarından kaynaklanan portföy sorunları

* Zahmetli raporlama süreçlerinin yarattığı bilgi işlem zorlukları

* Global çapta uygulanan değişimlerin güncellenmesi sıkıntıları

Kredi risk yönetiminde veri elde etme, verileri analiz etme, verilerden elde edilen sonuçlara göre stratejiler geliştirme gibi aşamalar bulunur. Her bir aşamada verimli performans alınmazsa kredi risk analizleri doğru yapılamaz. Örneğin, elde edilen verilerin doğruluğunun sürekli olarak teyit edilmesi gerekir. Bilgi işlem alanında yoğun çalışmalar gerektiren süreçlerin çok iyi yönetilmesine dikkat edilmelidir.

Her banka için belirli bir yöntem ya da teknikler bütünü yoktur. Her banka kendi iç ve dış faktörlerine göre kredi risk yönetimi planlamalıdır. Ayrıca bu süreçlerin banka içinde herkes tarafından bilinir olması gerekir. Banka çalışanlarının risk yönetimi süreçlerinden haberdar olmaması çeşitli sorunlar yaşanmasına yol açabilir. Banka için en uygun kredi risk yönetimini planlamak bankanın sermayelerini koruması ve olası zarar risklerinden kaçınmasını sağlayacaktır.