Teknolojik gelişmelerin tüm sektörlerde yaratıcı yıkım dalgası ile bilinen kuralları yıktığı, üretimden pazarlamaya, ürün geliştirmeden tedarik zincirine, lojistikten güvenliğe kadar hemen her alanda değişikliklerin yaşandığı bir dönemden geçiyoruz. Son 10 yılda yaşanan teknolojik gelişmeler belki de önceki 100 yıldan daha fazla hayatımızı ve iş yapış şekillerimizi değiştiriyor. İnternet ve arkasından gelen akıllı telefon devrimleri küresel ticareti ve işleyiş biçimlerini değiştirmiş, pek çok alanda yaşanan yeniliklerle dünya ticareti yeni bir dengeye kavuşmak üzereydi ki, pandemi dönemi yaşandı. Bu dönemdeki tecrübeler ve gereklilikler alışkanlıkların, dogmaların darmadağın olmasına ve insanlığı 'uzaktan' da pek çok işin yapılabileceğine ikna etti. Pandemi sonrasındaki iki yılda tartışmalar ve iş stratejileri 'uzaktan' kavramlarıyla bağdaştırılırken yapay zekanın bir anda devreye girdiğini gördük. Kuşkusuz ChatGPT'nin çıkışı ile tetiklenen ve bir anda kitlelere ulaşan yapay zeka imkanı, zeki girişimciler tarafından hızlı bir şekilde iş dünyasının kurallarına adapte edildi. Şimdi, yapay zeka devrinde yaşamaya başladık. Artık satış ve pazarlama stratejilerimizi, ürün dizaynlarımızı ve hatta ne üreteceğimizi yapay zekaya sorarken diğer taraftan lojistik ve üretim gibi işin reel kısmında da algoritmaların devreye girdiği, otomasyon süreçlerinin işi hızlandırdığı, data analizlerinin yapay zeka ve algoritmalar tarafından yapıldığı bir dönemdeyiz. Kuşkusuz dünya ticaretinin hızlı değişimini en çok gözlemlediğimiz hatta deneyimlediğimiz tek alan da e-ticaret olarak çıkıyor karşımıza. Hem yurt içi hem de yurt dışı ticareti eskiye göre ışık hızına çıkartan e-ticaret pandemi dönemindeki yükselişini hız kesmeden devam ettiriyor. Geleneksel mal ticaretinin tahtına göz diktiğini bile söylemek mümkün...

HEM İÇ HEM DE DIŞ PAZARDA BÜYÜYORUZ

Ekim ayında TürkMedya'nın düzenlediği E-Ticaret ve Perakende Zirvesi'ne katılarak açılış konuşmasını gerçekleştiren Ticaret Bakanı Prof. Dr. Ömer Bolat, "Türkiye, internetin sunduğu fırsatları gün geçtikçe daha çok benimseyen ve değerlendiren bir ülke olarak dijital dönüşüm destekli bir ekonominin önemli bir parçası olan e-ticaret konusunda önemli bir potansiyele sahiptir" diyordu. Konuşmasında geçen yıl internet üzerinden mal ve hizmet siparişi veren bireylerin oranının yüzde 49,5 olarak gerçekleştiğini aktaran Bolat, "Buradan, ülkemizde her iki tüketiciden birinin internet üzerinden alışveriş yaptığı anlaşılıyor. Öte yandan, 2019 yılında 136 milyar lira olan e-ticaret hacmi, 2023 yılında 13 katın üzerinde artış göstererek 1.85 trilyon lira oldu. Aynı zamanda, 2019 yılında 68 bin 457 olan e-ticaret faaliyetinde bulunan işletme sayısı 2023 yılında yüzde 717 artarak 559 bin 412'ye ulaştı" dedi. Bakan Bolat'ın da dikkat çektiği gibi rakamlar, e-ticaretin artık geleneksel perakende ticaretinin yanında Türkiye için önemli ve hayati bir yer tuttuğunu gösteriyor.

GLOBAL HACİM 2026'DA 7.4 TRİLYON DOLARA ÇIKACAK

Küresel araştırma şirketi Insider Intelligance'nin hazırladığı verilere göre küresel perakende e-ticaret hacmi geçen yıl 5.8 trilyon dolar oldu. Bu rakamın 2024'te 6.3, 2025'te 6.9, 2026'da ise 7.4 trilyon dolara ulaşması bekleniyor. Araştırma şirketi Juniper Research'ün rakamlarına göre ise küresel e-ihracat rakamı önümüzdeki beş yıl içinde yüzde 107 büyüyecek ve 1.63 trilyon dolardan 3.37 trilyon dolara çıkacak. Danışmanlık şirketi McKinsey'nin araştırma sonuçlarında ise gelecek için önemli ipuçları bulunuyor. McKinsey'ye göre Business to Business (B2B), e-ticaretin en etkili satış kanalı olarak liderliği ele geçirdi. Araştırmaya göre B2B satışlarda yüzde 35'lik oranla e-ticaret ilk sırada yer aldı. E-ticareti sırasıyla, yüzde 26 yüz yüze satış, yüzde 12 video konferans, yüzde 10 e-posta ve yüzde 8 ile telefonun takip ediyor. Araştırma pazar payı kazanan şirketlerin, yalnızca kendi web siteleri gibi dijital self servis kanallara değil, aynı zamanda daha geniş B2B e-ticaret tekliflerine de sahip olduğuna dikkat çekiyor. E-ticareti büyüten başarılı satıcıların yüzde 48'inin ise sektöre özel pazaryerlerinde satış yaptığı belirtiliyor.

YURT İÇİNDE 3.39 TRİLYON LİRA HACİM BEKLENİYOR

Gelin biraz Türkiye'deki rakamlara ve e-ticaret ile e-ihracatın hangi seviyelere geldiğine bir göz atalım... Bu konuda Ticaret Bakanlığı'nın hazırladığı 'E-ticaret 2024' raporu önemli veriler içeriyor. Rapora göre Türkiye'de e-ticaret hacmi 2023 yılında bir önceki yıla göre yüzde 115,15 artarak 1.85 trilyon liraya (52.8 milyar dolar) ve işlem sayısı ise yüzde 22.25 artarak 5.87 milyar adede ulaşmış durumda. Bununla beraber e-ticaret hacminin 2019-2023 yılları arasında bileşik büyüme oranı yüzde 92.17 olarak gerçekleşti. İşlem hacmindeki artışta elbette enflasyon etkisi bulunuyor. Ancak işlem adedindeki yüzde 22.2'lik artış sektörün kesintisiz büyüme gösterdiğinin en net verilerinden biri. Üstelik pandemi dönemini kapsayan bileşik büyüme rakamı da e-ticaret konusunda Türkiye'nin üzerine düşen gelişmeyi hızla gösterdiğini anlatıyor. Bakanlık yayınladığı raporda 2024 yılında e-ticaret hacminin 3.39 trilyon lira (96.8 milyar dolar), işlem sayısının ise 6.67 milyar adet olacağını öngörüyor.

NÜFUSUN YARISI E-TİCARETİ KULLANIYOR

TÜİK'in açıkladığı Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanımı araştırmasında son 12 ayda İnternet kullanan bireylerin İnternet üzerinden özel kullanım amacıyla mal veya hizmet satın alma ya da sipariş verme (e-ticaret) oranı, 2023 yılında yüzde 49,5 iken 2024 yılında yüzde 51,7 oldu. Cinsiyete göre İnternet üzerinden mal veya hizmet satın alma ya da sipariş verme oranı erkeklerde yüzde 54,1, kadınlarda yüzde 49,3 oldu. Bu oran, en son mal veya hizmet satın alma ya da sipariş verme zamanlarına göre incelendiğinde; bireylerin yüzde38,8'inin son 3 ay içinde (2024 yılı ilk 3 ayı) mal veya hizmet satın aldığı ya da sipariş verdiği görüldü.

Hız kesmeyen bu büyüme beklentisi Türkiye'deki e-ticaret yatırımlarının da bir sonucu elbette. Satıcılar, pazaryerleri, altyapı sağlayıcıları, lojistik şirketleri ve dijital pazarlama şirketleriyle birlikte ekosistem sağlıklı bir şekilde büyümeye devam ediyor. Sorunlar elbette var ancak büyüme hızının kesilmemesi çok önemli. Bu noktada Bakan Bolat'ın açıkladığı e-ihracat hedeflerinin de Türkiye ekonomisi için oldukça önemli olduğunu hatırlamamız gerekiyor. 2022'de e-ihracatın mal ihracatı içindeki payının yüzde 0,91 olduğunu açıklayan Bakan Bolat, "Bugün itibarıyla bu oran mal ihracatımız içinde e-ihracatın payı yüzde 2,6'ya yükseldi. Yıl sonu beklentimiz, 7.5 milyar dolar e-ihracatla toplam mal ihracatımızın içindeki payı yüzde 3'e yükseltmek" diyor.

E-TİCARETTE VERGİ SİSTEMİ DEĞİŞTİ

Elbette bu kadar hızlı büyüyen bir ekosistem için yeni bazı düzenlemeler yapılması da kaçınılmazdı. Keza bu yıl içinde yeni vergi ve gümrük düzenlemeleri yapıldı. Ağustos ayında 4458 Sayılı Gümrük Kanunu'nun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar, Cumhurbaşkanı kararı ile Resmi Gazete'de yayımlandı. Buna göre, posta veya hızlı kargo taşımacılığı yoluyla gelen bir gerçek kişiye gelen ve ticari miktar ve mahiyet arz etmeyen, kıymeti 30 Euro'yu geçmeyen eşya ile kıymeti bin 500 Euro'yu geçmeyen ilaç cinsi eşyanın üzerinden; Avrupa Birliği ülkelerinden doğrudan gelmesi halinde yüzde 30, diğer ülkelerden gelmesi halinde yüzde 60 vergi alınıyor. Geçen ayın son günlerinde yapılan yeni düzenlemeyle kargo ücretlerinin de sınır olan 30 Euro'ya dahil edildiği açıklandı.

Önemli bir değişiklik de yurt içi e-ticarette vergilendirmede yapıldı. 2 Ağustos 2024 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanan ve yürürlüğe giren 7524 Sayılı Kanunla birlikte Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunu'na eklemelerle Gelir İdaresi Başkanlığı, uygulama usul ve esaslarını belirledi. Bu değişikliğe göre satış yapıldığında şahıs işletmeniz varsa yüzde 25, anonim veya limited şirketiniz varsa yüzde 15 oranında vergi kesintisi yapılarak ödeme yapacak. E-Ticaret platformu tarafından yapılan vergi kesintisi, satıcı işletmeler tarafından ödenecek gelir/kurumlar vergisinden mahsup edilecek. Bunun neticesinde fazla vergi kesintisi söz konusu ise beraberinde iade süreçleri başlayacak. Gümrük düzenlemesi aslında ticaret savaşlarının bir parçası. Çin'in dünya e-ticaret pastasındaki dominantlığı elektrikli otomobillerde alınan önlemlere benzer düzenlemeleri de beraberinde getiriyor. Yurt içi e-ticaretteki vergi düzenlemelerinin ise fiyat baskısı yaratabileceği görüşü hakim. Her iki değişikliğin ekosistem ve ticaret hacmi üzerinde yaratacağı etkiyi 2025 yılında rakamlarla göreceğiz.

ÖNCELİKLER DOĞRU BELİRLENMELİ

Yerelde rekabetin globalleştiği, global pazara erişimin kolaylaştığı ve uçta uca platform, lojistik, ödeme ve müşteri hizmetleri entegrasyonlarının önem kazandığı ve toplu ihracatın e-ihracat ile dönüştüğü bir dönüşüm sürecindeyiz. Türkiye ürün çeşitliği, ürün kalitesi, lojistik altyapısı ve insan kaynağı ile rekabet gücüne sahip. Bu gücün hem yerel pazarda e-ticaret hem de global pazarda e-ihracat büyümesine dönüştürülebilmesi için hedefli olarak belirli bölge/ülke odaklanılması; belirli ürün kategorilerine göre hedef ülkelerde/platformlarda pazarlama çalışmaları yapılması; daha hızlı ve ekonomik gönderim için lojistik ağının (toplama, elleçleme, gümrükleme, dağıtım, iade) entegre kullanımı; teknoloji altyapısının ve platformlarının sürekli yeni teknolojiler ile geliştirilmesi ve insan kaynağına yatırım yapılması en önemli önceliklerimiz olmalı. Öte yandan e-ticaret sektörünün gelişimi önümüzdeki dönemde e-ihracat ile birlikte olacak. Bu sebeple tüm platformlar ve satıcılar kendilerini e-ihracata hazır konuma getirmeli. Zaten Ticaret Bakanlığı'nın mevcutta ihracatın içerisinde yüzde 1.5 olan e-ihracat payını yüzde 10'a çıkarma hedefi de bu alanda yaşanacak büyümeyi açıkça ortaya koyuyor.

KOBİLER İÇİN KONSORSİYUMLAR DEVREDE

Bu yıl içinde özellikle e-ihracat süreçlerini yürütmede sorun yaşayan KOBİ'ler, kadın ve genç girişimciler için Ticaret Bakanlığı tarafından E-İhracat Konsorsiyumu kurgulandı. E-İhracat Konsorsiyumu, e-ihracatı uçtan uca yapabilen, doğrudan tüketiciye ulaşan e-ticaret satış modellerine, yeterli insan kaynağı ve bilgi birikimine sahip, yurt dışı depolama, dağıtım ve/veya iade yönetim imkanları ile yurt dışı pazaryerleri entegrasyonu olan ve imalatçı şirketlerin üretimlerini e-ihracata yönlendirmek üzere İhracat Genel Müdürlüğü'nce E-İhracat Konsorsiyumu statüsü verilen şirketleri ifade ediyor ve kendine ait genelgesi bulunuyor. Ayrıca Bakanlık E-Kolay İhracat Platformu (E-KİP) çalışmaları yürütüyor. E-KİP, e-ihracatın artırılması için ihracatçıların e-ticaret ve dijital pazarlama konusunda eksikliklerini tamamlama hedefine hizmet edecek. E-Kolay İhracat Platformu'nun en önemli hedeflerinden biri de e-ihracat için önem arz eden pazar ve pazaryeri bilgilerinin tek bir platformdan sunulacak olması. Platform içinde sunulacak ve şirketlere değer yaratan birçok modül bulunuyor. Bu modüllerden en önemlilerinden biri de yapay zeka destekli akıllı e-ihracat robotu. Bu robot sayesinde şirketler satmak istedikleri ürünlerin ürün, piyasa ve karlılık analizleri olmak üzere daha birçok analizi masrafsız yapabilecek, böylece platformun firmalarımıza bir nevi dijital danışmanlık hizmeti sunma hedefi gerçekleştirilmiş olacak. Bakanlığın sağladığı desteklerin yanı sıra şirketlerin de özellikle yapay zeka ve otomasyon kullanımı konusunda yatırım yapması gerekiyor. Ki bu sadece pazaryerleri ya da satıcılar için değil, ürün geliştirmeden lojistiğe e-ticaretin tüm bileşenlerinde atılması gereken kaçınılmaz bir adım.

YENİ BÜYÜME MOTORU YAPAY ZEKA OLACAK

E-ticaretin dünya perakende satışları içindeki önlemez yükselişi önümüzdeki dönemde de devam edecek. Ancak oyunun kuralları çok hızlı değişiyor. Türkiye'de hem iç hem de dış pazarda kıyasıya bir rekabet yaşanıyor. Bu çetin rekabette sadece teknoloji kullanımı değil, doğru kullanımı çok önemli hale gelmiş durumda. Üstelik son iki yılda hızla gelişen ve ticaretin tüm alanlarına yayılan yapay zeka devrimini de kaçırmamak gerekiyor. Keza bu devrim halihazırdaki stratejileri tamamen olmasa da büyük ölçüde rafa kaldırmış durumda. Elektronik Ticari İşletmeler Derneği Başkanı Hakan Çevikoğlu da yapay zekanın e-ticaretin dinamiklerini büyük ölçüde değiştirdiğine dikkat çekiyor. Çevikoğlu, "Veri analitiği, kişiselleştirilmiş pazarlama, müşteri hizmetlerinde otomasyon ve daha hızlı tedarik zinciri yönetimi gibi konularda yapay zeka kullanımı, işletmelere önemli avantajlar sağlıyor. Yapay zeka dijital pazarlamadan, tüketici etkileşimine, dönüşüm ve müşteri hizmetlerine kadar pek çok alanı etkiliyor ve geliştiriyor" diyor.

TEKNOLOJİ TEMEL BARİYERLERİ KALDIRIYOR

Elbette bu duruma örnek gösterebileceğimiz alanlar var. Performans pazarlaması yaparken anlık onlarca yerine binlerce kampanya aynı anda yönetilebiliyor ve gerçek zamanlı dönüşüme göre yapay zeka tarafından optimize edilebiliyor; tüketici etkileşiminde herhangi bir kanal (web, uygulama vb.) üzerinden gerçekleşen etkileşim tüketicinin alışkanlıklarına göre herhangi bir kanalda herhangi bir zamanda bir teklife dönüşebiliyor; tüketici telefon, email, chat gibi herhangi bir kanalda ilettiği talebine herhangi bir kanaldan anlık yapay zeka ile üretilmiş bir cevap ve daha da önemlisi aksiyon alabileceği bir yönlendirme alıyor. Bu örnekleri elbette çoğaltmak mümkün. Çevikoğlu "Teknolojinin gelişimi ayrıca yurt içi ve sınır ötesi e-ticaret arasındaki temel bariyerleri (dil, para birimi, teslimat süresi, ödeme, gümrükleme, müşteri hizmetleri vs.) kaldırıyor. Bu ayrıca, rekabetin artık sadece yerel değil global olduğunu ancak aynı zamanda hedef pazarın tüm dünya olduğunu gösteriyor" diyor.

YENİ KURALLAR, YENİ STRATEJİLER

Platin Dergisi olarak 2024'ü geride bırakırken 2025'in ana trendlerinden biri olacak e-ticareti yapay zeka ekseninde masaya yatırdık. Türk şirketlerin hem iç hem de dış pazarlarda hızla belirlemesi gereken stratejilerini araştırdık. Lojistikten güvenliğe, kişiselleştirilmiş algoritmalardan pazarlama stratejilerine kadar e-ticaretin temel unsurlarındaki değişimi ve şirketlerin bu değişim karşısında nasıl konumlanması gerektiğini işin uzmanlarıyla tartıştık ve sayfalarımıza taşıdık. Ticari hayattaki rekabet hem hacimsel hem de teknolojik olarak daha önce hiç olmadığı bir düzlemde yaşanıyor. İhracatımızın bel kemiği olmaya aday olan, yurt içinde de perakende ticaretinde artık söz sahibi olan e-ticaret artık büyük küçük demeden her şirketin akılcı stratejilerle ve teknolojiyi doğru kullanımla var olabileceği bir alan olmaya başladı. Bu treni kaçırmak istemeyenleri sayfalarımıza davet ediyoruz.