Bir yıl önce bu zamanlarda Çinli şirketler grubu Alibaba'nın iştiraki Ant Group, tüm görkemiyle 37 milyar dolar büyüklükte devasa bir halka arzın eşiğindeydi. Şirketin sahibi Çinli iş insanı Jack Ma da hayatının en başarılı işini gerçekleştirmek üzereydi.
Fakat Beijing yönetimi Çin'in en büyük yıldızı Ant Group'un önünü kapatarak, Ma'nın şirketler imparatorluğunu dizginledi.
Çinli e-ticaret şirketi Alibaba'nın kurucusu milyarder iş insanı Jack Ma'nın bahçecilik hobisiyle uğraşmak için Avrupa'ya sade bir gezi düzenleyerek uzun bir aradan sonra küresel sahnede tekrar boy göstermesi yatırımcılarda temkinle karışık bir rahatlama yarattı.
ABD'nin bir önceki başkanı Donald Trump'ın 2017'de göreve başlamasına günler kala kendisiyle Trump Tower'da bire bir görüşmek için New York'a seyahat eden ve ABD'liler için bir milyon istihdam yaratmayı vadeden Ma, devlet adamlarına özgü o eski gücüne artık sahip değil.
Alibaba'ya yakın dört kişinin ve Beijing hükümetinden bir kaynağın verdiği bilgiye göre, Ma Trump Tower gökdeleninin lobisinde muhabirlerle soru cevap oturumu gerçekleştirirken Ma'nın gezisini ve ABD'lilere verdiği istihdam sözünü tüm dünya gibi ilk kez televizyondan öğrenen Çin hükümeti Ma'nın bu üst düzey gezisine öfkelendi.
Şirkete yakın iki kişinin anlatımına göre, Çinli yetkililer bu olayın ardından Alibaba'nın hükümetle ilişkileri yürüten birimine giderek Ma'nın ön onay almadan Trump ile görüşmesinin Beijing yönetiminin hoşuna gitmediğini ilettiler.
Ma'nın basın ile ilişkilerini yürüten dernek sorulara cevap vermedi. Çin Devlet Enformasyon Kurumu ve Dışişleri Bakanlığı soruları yanıtlamadı. Tüm kaynaklar konunun hassasiyetini gerekçe göstererek adlarının yayımlanmaması şartıyla Reuters'a bilgi verdiler.
Ma'nın Trump ile 9 Ocak 2017'de yaptığı görüşme, Çin ve ABD arasındaki ilişkilerin gerildiği bir dönemde gerçekleşmişti. Trump, seçim kampanyası boyunca ABD'deki istihdam azalışından Çin'i sorumlu tutarak, Çin karşıtı bir tavır sergilemişti.
Alibaba'ya yakın dört kaynak, bu toplantının Ma ve Beijing yönetimi arasındaki ilişkide bozulmaya yol açan bir dönüm noktası olduğunu belirtti.
Yatırımcılar bir yıldır Ma'nın durumu hakkında ipucu arayışındalar. Çinli iş insanının bir yıldan fazla süre sonra yaptığı ilk yurt dışı seyahatinde geçen ay İspanya'nın Mallorca Adası'nda görülmesiyle Alibaba'nın piyasa değeri birden 42 milyar dolar civarında artmıştı.
Ma'nın Çin devletinin gözünden düşmesi iktidardaki üçüncü dönemine doğru ilerleyen ve Çin'in en yenilikçi bazı şirketleri üzerinde giderek daha sıkı kontrol kuran Xi Jinping yönetimi altında ülkenin ne kadar hızlı dönüştüğünü gözler önüne serebilir.
"İLK DOĞAL HEDEF"
Jack Ma geçen yıl Ekim ayında Shanghai'da yaptığı bir konuşmada mali düzenleme kuruluşlarını yenilikleri engelledikleri gerekçesiyle eleştirdikten sonra yetkililer Ma'nın ticari imparatorluğunu daha mercek altına alarak bir dizi işlem başlattılar.
Düzenleyici kurum yetkilileri fintech şirketi Ant Group'un 37 milyar dolarlık halka arzını hisselerin işlem görmesinin planlandığı 5 Kasım'dan iki gün önce iptal ettiler ve Ant Group'un yeniden yapılanması için talimat verdiler.
Ayrıca Ma'nın işletmelerine karşı tekelleşme soruşturması başlatıp Alibaba'ya Nisan'da 2.75 milyar dolarlık rekor bir ceza kestiler.
Ma'nın işletmelerine yönelik sert tedbirler özel sektörün geneline de yayıldı. Yetkililer teknoloji, gayrimenkul, dijital oyun, eğitim, kripto para ve finans şirketlerine de denetimleri sıkılaştırdılar.
Beijing merkezli yatırım danışmanlığı şirketi BDA China'nın başkanı ve Ma hakkındaki bir kitabın yazarı Duncan Clark, "Jack'in (Ma) çok kışkırtıcı gözüktüğü ve Xi'nin benimsediği yeni yönetim yaklaşımına ayak uyduramadığını hesaba katarsak, Jack büyük bir değişimin başladığının sinyalinin verilmesi için (seçilen) ilk doğal hedefti" diye belirtti.
Clark şöyle devam etti: "Jack yabancı devlet başkanlarıyla, başbakanlarla, kraliyet mensuplarıyla ve ünlülerle Davos gibi yerlerde ya da kendi yurt dışı gezilerinde düzenli olarak vakit geçiriyordu. Çok önemli şahsiyetler onu görmek için Hangzhou'ya sürekli gidiyorlardı."
Fakat Ma'nın dünyanın dört bir tarafındaki önemli şahsiyetlerle görüşmeleri Trump ile yaptığı görüşmeden sonra bitmedi.
Alibaba'nın haber portalı Alizila ve diğer medyada kuruluşlarında çıkan haberlere göre, Ma 2018 ve 2020 arasında Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri António Guterres, Ürdün Kraliçesi Rania el-Abdullah, Malezya'nın kıdemli siyasetçisi Mahathir Mohamad ve Belçika Başbakanı Charles Michel'in dahil olduğu üst düzey konuklarla görüşmeler gerçekleştirdi.
Ma'ya yakın diğer bir kişiye göre, Ma yabancı siyasetçilerle yaptığı bu görüşmeleri Çin için "gayriresmi diplomasi" olarak görüyordu ve bundan keyif alıyordu.
"TIPKI SİZİN VE BENİM GİBİ"
Çin'in bir zamanlar en başarılı ve en nüfuzlu iş insanı için hayatın nasıl değiştiğine işaret olarak şu olay gösterilebilir. Ma, Ant Group'un halka arzının engellenmesinden haftalar sonra Xi'nin yakın çevresinden iki kişiyle görüşmek için talepte bulundu fakat iki kaynağın verdiği bilgiye göre Ma'nın görüşme taleplerini her iki kişi de geri çevirdi.
Hükümete yakın bir kaynağa göre, bu olayın ardından milyarder iş insanı Ma bu yılın başında devlet başkanı Xi'ye doğrudan haber göndererek, hayatının geri kalanını Çin'in kırsal kesiminin eğitimine adamak istediğini belirtti.
Kaynaklara göre, Xi Mayıs ayında ülkenin üst düzey liderleriyle yaptığı toplantıda bu mektup hakkında konuştu.
Reuters Xi'nin Ma'nın teklifini onaylayıp onaylamadığını ya da buna cevap verip vermediğini saptayamadı. Ayrıca eskiden İngilizce öğretmeni olan Ma'nın mektubu tam olarak ne zaman yazdığı da belirlenemedi.
Alibaba'nın sahip olduğu South China Morning Post medya kuruluşu geçen ay Ma'nın seyahat programı hakkında bilgi sahibi olan bir kişiye dayandırdığı haberde Ma'nın "çevre meseleleriyle bağlantılı tarım ve teknoloji araştırma turu" kapsamında Avrupa'ya seyahat ettiğini yazdı.
Gazete, koruyucu beyaz önlük giymiş Ma'yı saksıları tutarken gösteren fotoğrafları geçen hafta yayımladı. Ayrıca gazete, Ma'nın tarım altyapısı ve bitki yetiştirme konularında faaliyet gösteren Avrupalı şirketlere ve araştırma kurumlarını ziyaret etmeye devam edeceğini ifade etti.
Alibaba'nın kurucu ortağı Joe Tsai, Haziran'da yaptığı bir açıklamada, Ma hakkında şunları söylemişti:
"Şu anda göze batmamaya çalışıyor. Onunla her gün görüşüyorum. Jack'in devasa miktarda güce sahip olduğu yönündeki görüş bence pek doğru değil... O, tıpkı sizin ve benim gibi; normal bir kişi."