Dünya iklim krizinden doğal afetlere kadar birçok sorun ile savaşırken gıda tedariki hayati önem taşıyor. Yiyeceklerin israf edilmeden, besin değerlerini de koruyarak uzun yıllar saklanması geleceğin en önemli konuları arasında yer alıyor. Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü mezunu Hazel Topçu, çıktığı bir Asya seyahati sonrası bu konuya ağırlık veriyor ve freeze dry teknolojisi ile meyveden sebzelere hatta içeceklere kadar birçok besini kurutarak dondurmayı başarıyor. Üç kez KOSGEB hibesi alan şirket, dünyanın birçok noktasında da ödüle layık görüldü. TÜBİTAK'ta iki projede danışmanlık yapan Topçu, TOYP'un JCI Türkiye'de girişimcilik kategorisinde 1.'lik ödülünü kazandı. Türkiye'de henüz ilk adımlarında olan sektör için "Ürüne de üretmeye de talep çok" diyen Topçu, bir tarım ülkesi olarak freeze dry teknolojisinde en büyük üretici ülkesi olmamız gerektiğini söylüyor.

* İstanbul Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü sizin için bilinçli bir tercih miydi?

Hayatımın en stresli dönemleriydi diyebilirim. O dönem genetik alanına fazlasıyla merak salmıştım. Eğitim boyunca bitki genetiği, bitki biyoteknolojisine çok ilgi duydum. Aileden gelen toprak merakı, yemeğe olan düşkünlüğüm ve aldığım eğitim ilerleyen zamanlarda firmamı kurmama yol açtı.

* Haus Freeze Dry markası, çıktığınız bir Uzak Doğu seyahatinin ardından doğmuş. O süreci anlatabilir misiniz?

Tayland'ı çok sevdim. Orada yaşamak istediğime karar verdim. Yalnız bir sorunum vardı: Kahvaltı... Tayland yemek kültürü zengin bir ülke. Fakat damak tatları bizden çok farklı. Öğlen yemekleri, akşam yemekleri, sokak lezzetleri konusunda hiç sorun yaşamadım lakin kahvaltı öyle değildi. Peynir, zeytin, ekmek, siyah çay yok. 1-2 gün dayanılıyor ama on günden sonra ekmek de tüketilmemesi ile kahvaltı ciddi sorun olmaya başladı benim için. 'Keşke yanıma peynir, yoğurt falan alsaydım' diyorum ama 40 derece sıcaklıktaki bir ülkede süt ürünlerinin uzun dayanmayacağını da biliyorum. Arkadaşlarım, 'Keşke bozulmayan, sürekli taşımamız gerekeceği için hafif bir peynir olsa' diye söylenirken aklıma bir anda üniversite laboratuvarımızda ilaç üretiminde kullandığımız teknoloji geldi. Maddenin nemini yüzde 95'den fazlasını uzaklaştırıp yıllarca o maddeyi hiçbir değerini kaybetmeden saklayabiliyorduk. Türkiye'ye döner dönmez üzerine araştırmaya başladım.

"UZAY TEKNOLOJİSİ OLARAK BİLİNİYOR"

* Gıda üzerinde denemeler var mıydı hiç?

Türkiye'de laboratuvar makinaları dışında ne dondurarak kurutma makinası vardı ne de dondurarak kurutulmuş ürünler. Amerika'da ve Avrupa'da bazı firmalar kullanıyordu. NASA en büyük kullanıcıydı. Uzaya gıdaları bu yöntemle gönderiyorlardı. Bu yüzden de teknolojinin adı 'uzay teknolojisi' diye geçiyor.

* Bu gıda israfı için de oldukça önemli bir teknoloji, değil mi?

Araştırmalarımı derinleştirince gıda israfını azaltabilecek teknoloji ile karşı karşıya geldiğimi fark ettim. Dünya bu yöne doğru kayıyordu ve biz de bu trene binmeliydik. Ancak ne param vardı ne de şirket nasıl kurulur onu biliyordum. TÜBİTAK'ın genç girişimcilere verdiği hibe programını öğrendim. Ben de ilaç ve DNA/RNA saklamada kullanılan makinaların gıdaya uyumlu halleriyle ilgili bir proje yazdım. 2017 yılında Genç Girişimci Desteği'ni alıp, çalıştığım firmadan istifa ettim ve kendi firmamı kurdum.

* Peki, bu dondurarak kurutma teknolojisi ile tüketilen gıdaların ne gibi farkı ve faydası var?

Dondurarak kurutma teknolojisi (Freeze Dry) gıdaya zarar vermeden gıdanın içerisinde bulunan nemin yüzde 98'inin uzaklaştırılmasıdır. Geleneksel kurutma yöntemlerinde (güneşte, fırında kurutma gibi) gıdanın içindeki nem yüzde 85-90 arasında kurur. Bu da gıdanın içinde hala nem bulunduğu için belli bir zaman sonra bakteri, maya, küf gibi mikroorganizmaların üremesine ve o gıdanın bozulmasına neden olur. Fakat freeze dry teknolojisinde gıdalar, doğru koşullarda ambalajına zarar vermeden saklandığında yıllarca saklanabilir. Ayrıca güneşte ya da fırında kurutulan gıdalarda büzüşme olur. Tadı değişir, rengi kararır, besin değerleri azalır. Daha elastik bir hal alırken freeze dry teknolojisinde taze gıda ile freeze dry gıdalar tamamen aynı şekilde, aynı hacimde, aynı renkte, aynı tat ve kokudadır. En önemlisi ise aynı besin değerlerine sahip olması...

"KATKISIZ OLDUĞUNA İNANMIYORLAR"

* Markanızı kurarken ve anlatırken zorluk yaşadınız mı? Nasıl karşılandı ürünler?

Hem de nasıl! Çok zor oldu bazı şeyleri anlatmak. Anneannelerimizin, babannelerimizin senelerdir güneşte kuruttuğu ürünlere laf ediyordum sonuçta. Daha bilinçli olduğunu düşündüğüm kesim ise 'Kesin bir şey var bunun içinde' diye inanmadı. Tabii bir de gramaj faktörü var. Freeze dry teknolojisinde taze ürünün ağırlığı 10'da birine iniyor. Bizim perakendedeki ambalajlarımız 20-25 gr. 'Kg'ı ne ki bu meyvenin siz 20 gr'ını bu fiyata satıyorsunuz' gibi tepkiler geldi. 'Aslında orada 150-200 gr meyve var. Bu zaten günlük yemeniz gereken miktar' diye anlatmak bir hayli vaktimizi aldı.

* Büyük işletmelerden de benzer yorumlar aldınız mı, yoksa daha bilinçli bir bakışla mı yaklaştılar?

Tabii çok büyük otellerde, restoranlarda, gıda firmalarında da yaşandı. Büyük bir zincirde her şey süper, ürünleri çok beğendiler, tüm şefler 'Harika, kesin alın' diye talimat verdi satın almaya. Satın alma ürünleri almış bakmış tartmış kendince fiyatı beğenmemiş. Bana dediği tek şey şu oldu; 'Hazel Hanım, ürünleriniz iyi hoş ama ben sizin ürünlerinizin fiyatını karşılaştıramıyorum, muadiliniz yok' dedi.

* Ar-Ge çalışmalarınıza Yıldız Teknik Üniversitesi Teknoparkı'nda mı devam ediyorsunuz?

Evet, teknoparktayız. Sürekli Ar-Ge yapıyoruz. Hem makine hem de gıda tarafında çalışmalarımız devam ediyor. Şu an makine tarafında yeni bir versiyon yaptık. Artık freeze dry makinası üzerinde IOT teknolojimiz var. Bu ne demek oluyor? Makineyi istediğiniz her yerde cep telefonunuzdan kontrol edebileceksiniz anlamına geliyor. Bu da maliyetleri azaltacaktır.

"YÜZLERCE ÜRÜNÜMÜZ VAR"

* Kaç çeşit ürününüz var ve yakın zamanda ne gibi ürünleri listenize ekleyeceksiniz? Tüketicilerin bu anlamda ne gibi beklentileri oluyor? Özellikle kimler tercih ediyor ürünleri?

Şu an 10 çeşit ürünümüz var. Ağustos ayında iki tane daha gelecek. Yıl bitmeden de farklı konseptteki ürünlerimiz gelecek. Bunlar kendi perakende ambalajlarımızda sattığımız ürünler. Üretim hatlarımızdan yüzlerce ürün geçiyor. Firmalara private label yapıyoruz. Ar-Ge çalışmaları yapıp ürün geliştirmesi de yapıyoruz. Bulk olarak siparişe göre ürün de üretiyoruz. O yüzden aslında yüzlerce ürünümüz var diyebilirim. Damak tadı çok değişken. Haliyle bizim ürünlerimizde de tercihler kişiden kişiye göre değişiyor. Peynir de kurutuyoruz, zeytin, bamya turşusu, boza ve çilek de... Genellikle anneler alıyor. Spor yapanlar çok tüketiyor. Seyahate çıkmadan önce, araba yolculuklarında ya da ofiste zor zaman yemeği olarak saklayanlar hayli fazla.

* İhracat yapıyor musunuz?

İhracat yapıyoruz. Orta Doğu ve Avrupa pazarına ürünler yolladık. Yakında Amerika'ya da yollamaya başlıyoruz.

* Başarılı bir girişimci kadın olarak bu yolda yürümek isteyen kişilere ne gibi tavsiyeleriniz olur?

'Kendi kendimin patronu olacağım, istediğim zaman işe giderim' kafasıyla bu serüvene giriyorsanız hızlıca uzaklaşın derim. Ben eskiden 9-6 mesai ile yalnız hafta içleri çalışırdım şu an 8-8 mesai ile hem hafta içi hem de hafta sonu çalışıyorum Sorumluluklarınız artıyor. Bilmeniz, takip etmeniz gereken birçok şey oluyor. Çok iyi düşünmek ve çok iyi planlama yapmak gerekiyor.