İstihdama katılmalarıyla birlikte bir süredir iş dünyasının gündemini ele geçirmişti Z Kuşağı. Ancak artık adaptasyonunu tamamlayan Z'ler kenara çekildi ve yeni bir fenomen belirdi; 'Gri Yakalı' çalışanlar... Yeni değiller elbette ancak bir süredir yönetim ekiplerinin de insan kaynakları profesyonellerinin de diline pelesenk oldular. Gençler hâlâ beyaz yakanın büyüsünde olduğu için sayısı hızla azalan gri yakalılar adeta kırmızı bültenle aranıyor. Dolayısıyla maaş skalaları yükseliyor, yan haklar yükleniyor ve daha niceleri... Öyle ki 24 Saatte İş'in 200 bin üniversite mezunu ile gerçekleştirdiği 'İşsizlik Artık Beyaz Yakanın Sorunu' araştırmasına göre beyaz yakalıların ücretlerinin enflasyon oranında artmasına karşın mavi ve gri yakalılarda bu artış çok daha yüksek. Kariyer.net verilerine göre ise gri yaka olarak adlandırılan pozisyonların ilan sayısında çarpıcı bir artış var. Son 1 yılda ilan sayısı en çok artan gri yaka roller arasında; üretim operatörü, elektrik teknisyeni ve mekanik bakım teknisyeni öne çıkıyor.
UYUM SINAVI DEVAM EDİYOR
Sessiz kuşak, Baby Boomers, X, Y ve Z kuşağı birlikte çalışma ve uyum sınavı veriyor bir süredir. Özellikle Z kuşağı ve X kuşağı arasındaki uyumun yakalanması son dönemin en büyük zorluklarından biri oldu. Öyle ki iş disiplininden iletişime tercih ettikleri çalışma modellerine dek birbirinden ayrışan iki kuşaktan bahsediyoruz. X kuşağı Z'leri sorumsuz buldu, Z kuşağı X'leri yeniliklere kapalı olmakla suçladı ancak sancılı da olsa birbirleri ile çalışabilmenin bir yolunu buldular. Bir diğer uyum sınavını da yakalar arasında veriyor iş dünyası. "Mavi yaka ne kadar zam aldı?", "Beyaz yakalılara daha çok yan hak mı tanımlandı?" derken yakalar arasındaki boşluk derinleşti. Dolayısıyla şirketlerin kapsayıcı adımlar atmasının her zamankinden daha kritik olduğu bir dönemden geçiyoruz.
Nasıl ki kendinden bir üst ve iki alt jenerasyonla ilgilenen ve bir nevi uyum sağlamalarını kolaylaştıran bir sandviç kuşak varsa, yakalar arasındaki boşluğu dolduran (mavi ve beyaz) bir gri yaka da var ve gri yakalı çalışan sayısı arttıkça çalışanlar arasındaki uyumun güçleneceği bir geleceğe doğru ilerleyeceğimize işaret ediyor uzmanlar.
KİM BU GRİ YAKALILAR?
Sonunda iş dünyasının iki yakası bir araya geldi. Mavi ve beyaz yakalıların yetenekleri 'gri yakada' buluştu. Emek ve el becerisi gerektiren işlerde uzmanlık kazanan diğer taraftan beyaz yakalıların üstlendiği masa başı işlerde de yetkinlik elde eden gri yakalılar; üretim ve imalat, mühendislik gibi alanlarda kritik kararlar alan rolleriyle fark yaratıyor. Gri yakalıların etkinliği ve yetkinliğinin artmasıyla birlikte kurumlar içerisinde iş birliği ve geçişkenlik kültürü de hızla yükseliyor. Hem mavi yaka hem de beyaz yakalı çalışanlarla gerçekleştirdiği stratejik iş birlikleriyle farklı görevleri üstlenebilme ve ihtiyaçlara hızlı yanıt verebilme kabiliyetleri hızla güçleniyor. Buna karşın genç jenerasyon için hala beyaz yaka rolleri daha popüler, bu durum iş dünyasında gri yakalılara olan ihtiyacın artmasına ve dolayısıyla gri yakalıların ücret skalalarının hızla yükselmesine sebep oluyor. Öyle ki bugün bir gri yakalı ayda 150 bin TL bile kazanabiliyor.
İŞ DÜNYASINDAKİ YAKALAR
Beyaz yaka: Ofis ortamında bilgi, beceri, iletişim odaklı işleri yürüten çalışanları kapsar.
Mavi yaka: Fiziksel işlerde el emeğiyle üretim yapan çalışanları temsil eder.
Sarı yaka: İş sağlığı ve güvenliği alanında uzmanlaşmış profesyoneller için kullanılan bir terimdir.
Yeşil yaka: Sürdürülebilirlik ve çevre dostu operasyonları yürüten çalışanları tanımlar.
Gri yaka: Hem beyaz yakalıların hem de mavi yakalıların yetkinliklerine sahip kişileri temsil eder.
Turuncu yaka: İnsan kaynakları ve çalışan memnuniyeti gibi alanlarda çalışan profesyonelleri kapsar.
Kırmızı yaka: Satış ve pazarlama departmanlarında görev alan çalışanlar bu gruptadır.
Mor yaka: Araştırma ve geliştirme departmanlarında görev alan kişileri temsil eder.
Siyah yaka: Yönetim ekibini temsil eder.
Altın yaka: Danışmanlar ve uzmanları kapsar.
ARAŞTIRMACI, YAZAR EVRİM KURAN: "DENEYİM AKTARIMI KAĞIT TAVANDAN DAHA ÖNEMLİ"
*Yetenek kıtlığı parametreleri: Teknik bilgi ve beceriler gerektiren alanlarda çalışan gri yakalıların günümüz iş yaşamındaki önemini kavramak için yetenek kıtlığı parametrelerine göz atmak gerekiyor. Manpower'ın 2024 Yetenek Kıtlığı Raporuna göre, dünyada işverenlerin yüzde 75'i aradığı pozisyonu dolduramıyor, bu Türkiye'de yüzde 76. Yani 4 şirketten 3'ü yetenek kıtlığı yaşıyor. Rapora göre işverenlerin bulmakta en çok zorlandığı 5 temel yetenek; analiz ve problem çözme, iş birliği ve ekip çalışması, yaratıcılık ve özgünlük, aktif öğrenme ve merak. Öte yandan, ihtiyaç duyulan teknik yetkinlikler üretim ve imalat, mühendislik, satış ve pazarlama, BT ve veri ile operasyon ve lojistik. Tüm bu alanlarda yaygın olarak bulunan gri yakanın kilit rollerde çalıştığı kabul edilmeli.
*6 kuşak bir arada: Elbette, dünya tarihinde ilk kez altı kuşak bir arada yaşıyor. Gri yakalı kavramı da ilk kez emekli olduğu halde çalışma yaşamına devam eden ve tecrübeleri ile teknik rollerde fark yaratan orta yaş ve üzeri kesimi tanımlamak üzerine kullanıldı. Deneyim aktarımının kağıt tavandan daha önemli olduğu bir iş yaşamına geçiliyor.
*Analitik düşüncenin mimarı: Hangi alanda çalışıyorsak çalışalım, sosyal beceriler ve ileri düzey bilişsel becerilere ihtiyacımızın olacağı bir gelecekten söz ediliyor. Yapay zeka ve otomasyonun etkisiyle beden gücüne ihtiyacımız evriliyor; ancak deneyime, insani yönlerimize ve inovasyon için ihtiyaç duyulan analitik düşünceye gri yakalılar ile erişilecek.
LIFECLUB SAĞLIKLI YAŞAM HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRÜ ELİF ELKİN: "BÜTÜNSEL SAĞLIK HİZMETLERİ BEKLENİYOR"
*Fiziksel aktivite eksikliği, uzun saatler boyunca masa başında çalışma gibi çeşitli sebeplerden ötürü daha sık sağlık sorunu yaşayan gri yakalıların en fazla istediği yan hakların başında bütünsel sağlık hizmetleri geliyor.
*Bütünsel sağlık hizmetleri, gri yakalı çalışanların fiziksel, zihinsel ve duygusal sağlıklarını desteklemeyi amaçlıyor. Bu hizmetler arasında düzenli sağlık taramaları, sağlıklı beslenme ve egzersiz programları, stres yönetimi ve ruh sağlığı destek hizmetleri gibi uygulamalar bulunuyor. Bu hizmetler, gri yakalı çalışanların sağlıklarını korumalarına ve geliştirmelerine yardımcı olabilir.
*Gri yakalıların bütünsel sağlık hizmetlerine bakışı üzerine yapılan araştırmalar, bu hizmetlerin hem çalışanların sağlığı hem de işverenlerin performansı üzerinde olumlu etkileri olduğunu gösteriyor. Sağlıklı ve mutlu çalışanlar, iş verimliliğini artırabilir, işyeri moralini yükseltebilir ve işyerindeki stres seviyesini azaltabilir.
*Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, işverenlerin ve kurumların çalışan iyilik, sağlığı için harcadığı her 1 dolar, 4 dolar olarak şirkete geri dönüyor. 'Gallup İşyeri Refahı Raporu'na göre gün içerisinde çalışanların yüzde 44'ü stres ve yüzde 40'ı kaygı ile başa çıkmaya çalışıyor. Bu durum da çalışanların performansını olumsuz etkileyerek şirketler için negatif bir tablo oluşturuyor.
*Ayrıca, çalışanlar sadece kendi ihtiyaçları konusunda değil, eşi ve çocuklarının ihtiyaçları ile ilgili de kurumlarından destek bekliyorlar.
KARİYER.NET CEO'SU FATİH UYSAL: "GENÇLER GRİ YAKAYI TERCİH ETMİYOR"
*İstihdam piyasasında son dönemde özellikle mavi yakadaki çalışansızlık trendi sıklıkla gündem oluyor. Bu gündem kapsamında bahsedilen ihtiyacın, gri yaka olarak yapılan tanımlamanın operasyon süreçlerinde uzman nitelikli personeller olduğunu söyleyebiliriz. Teknik bilgi konusunda yetkin ve sahada uygulama aşamasında çalışabilen personeller, şirketler için zaman içerisinde daha kilit bir role sahip oldu.
*Gri yaka rollerdeki ilanların başvuru sayılarını incelediğimizde, operasyon ve üretimin birebir içinde olan rollere ilginin daha az olmasına karşın 'masa başı' diye tabir ettiğimiz pozisyonların adaylar tarafından daha fazla tercih edildiğini söyleyebiliriz.
*Türkiye'de istihdamın nicelik ve nitelik olarak gelişmesi yolunda özellikle üretim sektöründeki yetenek havuzunun gelişmesi oldukça önemli. Bunun temel adımlarından birinin meslek liselerinden geçtiğini söylemek mümkün. Bu doğrultuda Türk Eğitim Vakfı ile bir iş birliği yaptık. TEV ile oluşturduğumuz 'Üreten Gençler Mesleki Eğitim Burs Fonu' ile meslek lisesi öğrencilerinin eğitim süreçlerinde onlara destek oluyoruz.
*Kariyer.net olarak 25. yılımız vesilesiyle Türkiye istihdam piyasasının çeyrek asrını ele aldığımız bir dizi araştırma gerçekleştirdik. Sonuçlar gri yakalı pozisyonlarda artan çalışan ihtiyacının, gençlerin kariyer tercihleriyle ilişkili olabileceğini gösteriyor. 19-24 yaş aralığındaki adayların çoğu beyaz yaka pozisyonları seçiyor. İkinci sırada ise mavi yaka roller yer alırken gri yaka son sırada karşımıza çıkıyor. Bu durumu değiştirmek, gençleri gri yaka rolleri gençler için cazip kılmak adına işverenlerin stratejilerini gözden geçirmeleri gerekebilir.
ELEMAN.NET CEO'SU LEVENT DİCLE: "DAHA FAZLA İŞ BİRLİĞİ VE GEÇİŞKENLİK GÖRECEĞİZ"
*Verimliliğe katkı: Gri yakalılar, üretim süreçlerinin her aşamasında yer aldıkları için, ürünlerin kalitesi ve üretim verimliliği üzerinde doğrudan etkililer. Özellikle lojistik ve depolama alanında çalışan gri yakalılar, ürünlerin zamanında ve doğru yere ulaşmasında önemli bir rol oynar. Teknikerler, teknisyenler, makinelerin bakım ve onarımı konusunda uzmanlaşmışlardır. Bu sayede, üretim süreçlerinin kesintisiz devam etmesini sağlarlar. Gri yakalılar, üretim süreçlerindeki darboğazları tespit ederek, daha verimli ve etkili çözümler sunabilir. Üretimde kalite kontrolü, ürünlerin müşteri beklentilerini karşılaması açısından büyük önem taşır. Tüm bu süreçte aktif rol alarak, ürünlerin kalitesini garanti altına alırlar.
*Esnek ve çevik: Değişen iş gücü piyasası, şirketlerin daha esnek ve çevik olmalarını gerektiriyor ve gri yakalılar bu noktada kritik bir rol oynuyor. Farklı görevleri üstlenebilme ve hızlı adapte olma yetenekleri sayesinde, değişime hızlı yanıt verebiliyorlar.
*Değerli iş gücü: Y ve Z kuşaklarının iş hayatına katılımıyla beraber, gri yakalı çalışanların önemi daha da belirginleşti. Teknolojik okuryazarlıkları, yaratıcılıkları ve esnek çalışma beklentileri, gri yakalıların sahip olduğu yetkinliklerle uyum gösteriyor, bu da onları vazgeçilmez bir iş gücü haline getiriyor.
*Yeni eğitimler: Online eğitim platformları ve sertifika programları sayesinde, insanlar daha kolay ve daha hızlı bir şekilde yeni beceriler kazanabiliyorlar. Bazı mavi yakalı çalışanlar, eğitim alarak gri yakalı pozisyonlara yükselebilirler.
*Rekabet artacak: Gri yakalıların yükselişi, beyaz yakalıların iş piyasasındaki rekabetini artırabilir. İş dünyasında farklı yakalı çalışanlar arasında daha fazla iş birliği göreceğiz. Gri yakalılar, şirketlerin bel kemiği haline gelebilirken, mavi ve beyaz yakalılar da kendilerini sürekli geliştirerek bu değişime ayak uydurabilecekler.
(Eleman.net CEO'su Levent Dicle)